Vernieuwenderwijs
Onderwijsontwikkeling

Onderzoeksconferentie 2016: wat werkt in het onderwijs?

Wessel PeetersWessel Peeters
15 juni 2016
Reageer
9 minuten lezen

Op woensdag 15 juni waren wij aanwezig bij de onderzoeksconferentie van Kennisnet. De conferentie had als ondertitel ‘wat werkt wel, wat werkt niet – ict in het onderwijs’ en ging dan ook over diverse onderzoeken naar de toepassing van ict in de les. Er was een breed aanbod aan onderzoeken die in verschillende rondes in afwisselend korte en lange keynotes zijn aangeboden. Tussendoor was er voldoende tijd om vragen te stellen of met elkaar te praten over de onderwerpen. Een leerzame dag, waarvan hieronder het verslag waarbij we waar mogelijk links naar meer informatie (documenten, websites, video’s etc.) zodat je je makkelijk ergens in kunt verder verdiepen.

Tijdens de onderzoeksconferentie hebben we een liveblog bijgehouden.
Die kun je hier teruglezen.

Ook is er de brochure van Kennisnet zelf. Die kun je hier lezen.

“Onderzoek is net als een raam en een spiegel. Door de pitches van vandaag gaan we helderder zien”.

Met deze quote in zijn speech opende Toine Maes (algemeen directeur Kennisnet) de onderzoeksconferentie. De conferentie was ingedeeld in 3 thema’s: digitaal lesmateriaal, de leerling en de leraar. Hieronder per thema een samenvatting incl. sprekers, de kern van hun boodschap en waar mogelijk linken we ook naar de achtergrondinformatie.

1. Digitaal Lesmateriaal

Eerste spreker was Ton de Jong van de Universiteit van Twente over het Go-Lab Project: Global Online Science Labs for Inquiry Learning at School. Hij sprak over de grote behoefte aan science onderwijs (onderzoek)  en de manier waarop Go-Labs daar op inspelen: door actief te leren zijn leerlingen succesvol bezig met science (meer nog dan directe instructie).

Dit platform bied docenten de mogelijkheid om relatief simpel lesmateriaal te ontwikkelen en van elkaar te gebruiken. Leerlingen kunnen vervolgens makkelijk aan de slag met het materiaal, wat bijv. ook het doen van proefjes op afstand (camera, digitaal) mogelijk maakt. Ook zitten in het platform learning analytics, feedback mogelijkheden en de optie om online samen te werken. Een aantrekkelijk platform voor bijvoorbeeld docenten Natuurkunde, Biologie en Scheikunde.

Vervolgens kwamen er diverse 5 minuten speeches. Eerste was Antoine van den Beemt van de lerarenopleiding van de Technische Universiteit van Eindhoven, onder andere auteur van leren met interactive media. Hij onderzocht een groot aantal scripties van studenten van zijn opleiding. Hieruit kwam naar voren dat veel docenten erg voorzichtig met ICT om gaan. Conclusies waren: 1) wens tot onderwijs gedreven ICT gebruik neemt toe 2) er ontbreekt vaak een onderwijsvisie 3) beperkte deskundigheid docenten. Aanbevelingen zijn dan weer: A. begin met basisdingen, B. experimenteer veel en C. doe dat samen met collega’s

De tweede pitch was van Adrie Visscher van de Universiteit van Twente. Hij deed onderzoek naar de effecten van Snappet. Al hoewel het platform veel leerlingen lijkt te motiveren, zijn de resultaten verschillend. Opvallend is wel dat de resultaten van rekenen, met name bij sterke leerlingen, er goed op vooruit gaan. Wat betreft spelling was het verschil minimaal.

Kleuterjuffen’ kiezen voor voorlezen ipv digitale prentenboeken. Laatste is echter effectiever.

De derde pitch was van Inge Merkelbach en Rachel Plak, beide verbonden aan de Universiteit van Leiden. Zij deden beide onderzoek naar de meerwaarde van educatieve programma’s in de klas, in dit geval bij kleuters. Het eerste onderzoek ging over het voorlezen met digitale prentenboeken: is dat beter dan het voorlezen van een normaal boek? Vooral leerlingen die het lastig vinden de aandacht vast te houden (hyperfocus – zoals te vroeg geboren kinderen), leren meer van digitale prentenboeken:

Het tweede onderzoek ging over programma’s die verbaal responsief zijn. Dit bleek vooral erg prettig te zijn voor stressgevoelige kinderen: “Digitale educatieve programma’s kunnen grote meerwaarde hebben bovenop input van leraar”:

De vierde keynote was van Marjoke Bakker, verbonden van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij deed onderzoek ging over het effect van oefensoftware (Veilig Leren Lezen) bij het leren lezen. De uitgebreide informatie is binnenkort te vinden op de Radbouw website, voorlopige resultaten zijn:

Na de eerste pauze was er uitgebreid aandacht voor het NRO platform de Kennisrotonde, gepresenteerd door Alfons ten Brummelhuis. De Kennisrotonde is een online loket waar scholen hun ‘kennisvragen’ kwijt kunnen, waar kennismakelaars dan mee aan de slag kunnen. ‘Informatievragen’ zijn niet bedoeld voor het platform. Voorbeelden van vragen werden vervolgens getoond en beantwoord. Vragen gingen onder andere over Frog Play, online pesten, het effect van e-portflio’s als Mevolution en

Vervolgens werd er nog ingegaan op het gebruik van ICT in het algemeen. Alvons gaf aan dat ICT nog te vaak een boek achter glas is. Meer achtergrondinformatie daarover kun je hier lezen.

2. Leerling

Na weer een pauze waren er weer keynotes. De eerste is van Liesbeth Kester, verbonden aan de Universiteit Utrecht en het ICT doorbraakproject. Zij sprak over Onderwijs op Maat, waar zij onderzoek naar heeft gedaan. Zij gaf aan dat, als wij leerlingen goed onderwijs op maat willen bieden, het belangrijk is dat wij hen goed kennen:

Hoe zit het het met autonomie van leerlingen bij meer gepersonaliseerd leren? Verband leuk – leerzaam is niet altijd aanwezig: leerlingen vinden controle (autonomie) prettig, maar leren niet altijd iets. Het is dus niet onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Zij heeft enkele tips geven, zoals: geef feedback in de vorm van hints en vragen en geef feedback op het leerproces. Geen bijzondere tips, maar toevallig schreven wij hierover ook een artikel: Feedback in de klas: 5 tips!

De volgend keynote was van Carla Haelermans, verbonden aan de Technische Universiteit van Delft. Zij deed onderzoek naar het effect van Muiswerk, een veel gebruikte methode bij bijvoorbeeld het vak Nederlands. Een onderzoek met tot dusver weinig verrassende conclusies als het feit dat jonge leerling door hulp ouders er meer van leren (pubers laten zich niet sturen) en “Adaptiviteit werkt. Hoeft niet per se digitaal. Maar: adaptiviteit beter te realiseren met een digitaal programma”.

Vervolgens kwam de keynote van Marthe Straatemeier, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Zij deed onderzoek naar Rekentuin. Zij gaf aan dat daadwerkelijk gefundeerd onderzoek doen op een school erg lastig is, het immers wat anders dan een bijvoorbeeld een plat onderzoeken: dan is de controleplant een stuk makkelijk te maken dan een controleklas. Uit het onderzoek kwamen diverse zaken naar voren. Haar onderzoek kun je hier terug lezen.

De volgende keynote was van Jorrick Becker, verbonden aan de universiteit van Maastricht. Hij doet onderzoek naar zelfsturend leren met elektronische ontwikkelporfolios: wat werkt wel? wat werkt niet? In het kort: daar is geen eenduidig antwoord op, sterk afhankelijk van vak en begeleidende docent. Zijn onderzoek kun je hier terug lezen.

De hierop volgende keynote was van Eliane Smits van Waesberghe, verbonden aan het Verwey-Jonker Instituut. Zij presenteerde een onderzoek naar opbrengst van een digitale rekenmodule (Studyflow) voor het VO. Het onderzoek is hier terug te lezen.

Vervolgens kwam de keynote van Nico Rutte, verbonden aan de universiteit van Twente. Hij deed onderzoek naar het gebruik van simulaties. Handige bronnen om simulaties vandaan te halen:

Nico gaf aan: “Computersimulaties zijn zeer geschikt ter voorbereiding op een practicum” en”Klassikaal kan ook, via digibord”. Ook sprak hij over gebruik Virtual Reality in de klas. Tot dusver is conclusie van onderzoek dat VR leerlingen wel onderdompelt, maar dat leerlingen niet aantoonbaar meer leren.

De laatste keynote van deze ronde was van Joop Duivenoorden, verbonden aan Windensheim. Zijn onderzoek gaat over instructievideo’s bij beweginsonderwijs (met tablets). Niet verassend maar wel goed om te weten: audio/visuele filmpjes (combinatie van) helpen leerlingen. Voorbeeld is filmpje waarbij er middels een zaklamp(je) wordt aangewezen wat een leerling moet doen op welk punt.

3. Leraar

Na weer een pauze volgde de keynote van Jan van Tartwijk van de Universiteit Utrecht – Leren: tussen Expertise en Innovatie. Hij begon met het uitleggen van het begrip Expertise:

Vervolgens werd het nog een stuk interessante: waar kijken docenten naar, als het gaat om gedrag van leerlingen? Het blijkt dat docenten naarmate zij meer gevorderd zijn steed meer als een schaker zijn: zij worden steeds meer geroutineerd. Zo zijn schakers erg goed in automatisering, worden leraren dus ook steeds meer. Duidelijk weergegeven met de volgende foto:

Vervolgens werd ingegaan op het feit dat het erg veel tijd kost om ergens expert in te worden:

Ook gaf hij aan de Universiteit Utrecht aan het onderzoeken is ho docenten systematisch hun onderwijs kunnen innoveren. Een goed voorbeeld daarvan is Lesson Study:

De volgende keynote was van Desiree Joosten-den Brinke, verbonden aan de Open Universiteit. Zij deed onderzoek naar digitale toetsen – een erg actueel thema! Samengevat zijn dit de voor en nadelen:

En blijkt verder dat met name zwakkere leerlingen adaptieve toetsen prettig vinden:

De volgende keynote was van Henk Sligte, verbonden aan het Kohnstamm Instituut. hij deed onderzoek naar op welke manier ICT in de praktijk wordt ingezet. Dit blijkt, zoals eerder op de dag al voorbij kwam, erg basis te zijn:

Vervolgens prak Inge Molenaar, verbonden aan de Radboud Universiteit. Zij deed onderzoek naar het gebruik van slimme tablets c.q. adaptieve onderwijstechnologieën:

De hierop volgende keynote was van Gemma Corbalan, verbonden aan de Technische Universiteit van Delft. Zij doet onderzoek naar programmeren in het PO – mooi om te zien dat Makered ook voorbij komt! De TU Delft is vandaag met een lessenpakket van scratch gekomen voor het PO. Conclusies onderzoek samengevat:

Goed om te weten: geen verschil tussen jongens en meisjes. Hoe kunnen leerlingen dan leren programmeren? Op verschillende manieren:

Tot slot was de laatste keynote van Margriet Sitskoorn, verbonden aan de universiteit van Tilburg. Zij sprak over wat leerlingen nodig hebben om succesvol te zijn:

Vervolgens ging zij wat dieper in op de vaardigheid ‘Theory of Mind’: je kunnen inleven in een ander evenals je eigen perspectief goed kennen – een erg belangrijke vaardigheid. Ook sprak zij uitgebreid over het belang van het kennen en ontwikkelen van de prefrontale cortex (cognitie/emotie). Zij schreef hierover tevens een boek: http://ik2.overmanagement.net/

Richting het einde waren er nog diverse interessante filmpjes die ons wat leerde en ook zeker interessant zijn om leerlingen te laten zien:

Wat zie je wel/niet? Over selectieve perceptie:

Vervolgens het welbekende Marshmallow Experiment. Wist dat leerlingen die hun eetgedrag uitstellen bewezen succesvol zijn? Hoger opgeleid, minder crimineel etc. Zelfs een betere voorspeller voor succes van de Amerikaanse Cito-toets! Aldus Sitskoorn.

Verder kwamen er nog wel 5+ andere filmpjes voorbij, vast te vinden via Sitskoorn! Ook goed om met leerlingen te bespreken: ooit een hersenchirurg op zijn mobiel zien zitten tijdens een operatie? Nee. Multitaskten kan niet.

Margriet sloot af met de volgende quote:

Er is een andere definitie succes nodig: besteed je tijd aan het juiste. Van top down control naar bottom up control. Ict kan hierbij helpen.

Een mooie slotquote van Margriet Sitskoorn en tevens het einde van de onderzoeksconferentie!

image_pdfDownload artikel
Wessel Peeters

Wessel Peeters

Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs. Daarvoor onderwijskundige in het hoger onderwijs en leraar geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Praat graag over en is graag bezig met: didactiek, curriculumontwerp, toetsing, leren leren en veranderkunde. Actieve ontwikkelaar, onderzoeker en spreker.

Bekijk alle artikelen

Reageer

Misschien vind je deze artikelen ook interessant

💡 Onze diensten

Wil je hiermee aan de slag en kun je hulp gebruiken? Als docenten en onderwijskundigen helpen we graag. Bekijk hier ons aanbod:

Ga naar →

Blijf op de hoogte!

Elke week dit soort artikelen & interessante linkjes ontvangen in onze nieuwsbrief?

Please wait...

Bedankt, je staat op onze mailinglijst!